Zapalenie gruczołu krokowego: jak rozpoznać chorobę

Zapalenie gruczołu krokowego jest jednym z głównych problemów urologicznych u mężczyzn poniżej 50. roku życia. Dziesięć do dwunastu procent wszystkich przedstawicieli silniejszej płci przynajmniej raz w życiu doświadczyło objawów zapalenia gruczołu krokowego. Choroba może występować w postaci ostrej i przewlekłej, od której bezpośrednio zależą jej objawy.

Co to jest zapalenie prostaty

Zapalenie gruczołu krokowego to termin oznaczający zapalenie gruczołu krokowego.Gruczoł krokowy lub prostata to narząd męskiego układu rozrodczego. Jego normalna wielkość nie przekracza wielkości orzecha włoskiego. Gruczoł znajduje się pod pęcherzem, przed odbytnicą. Prostata otacza cewkę moczową, rurkę, przez którą mocz i nasienie opuszczają organizm. Jego główną funkcją jest wytwarzanie wydzieliny (soku prostaty), która wspomaga czynność życiową plemników po wytrysku.

Proces zapalny w gruczole krokowym może być spowodowany infekcją, a także różnymi innymi przyczynami.

Rodzaje i pierwsze objawy choroby

Pierwsze i dalsze objawy będą zależeć od rodzaju zapalenia gruczołu krokowego. W sumie klinicyści wyróżniają 4 odmiany.

1. Ostre bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego: Spowodowana infekcją bakteryjną, zwykle ma nagły początek, który może przypominać objawy grypopodobne. Jest to najrzadziej występujący z czterech rodzajów zapalenia gruczołu krokowego.
2. Przewlekłe bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego: Charakteryzuje się nawracającymi infekcjami bakteryjnymi gruczołu krokowego. Pomiędzy atakami może występować niewiele objawów lub nie występować wcale, dlatego też skuteczne leczenie może być trudne.
3. Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego/zespół przewlekłego bólu miednicy: Większość przypadków zapalenia gruczołu krokowego należy do tej kategorii, ale jednocześnie ten typ jest najmniej poznany. Można ją scharakteryzować jako zapalną lub niezapalną, w zależności od obecności lub braku komórek zwalczających infekcję – przeciwciał w moczu, nasieniu i wydzielinie prostaty. Często niemożliwe jest ustalenie jednej konkretnej przyczyny. Objawy mogą pojawiać się i znikać lub występować sporadycznie.
4. Bezobjawowe zapalenie gruczołu krokowego: Choroba ta jest często diagnozowana przypadkowo podczas leczenia niepłodności lub raka prostaty. Osoby cierpiące na tę postać zapalenia gruczołu krokowego nie skarżą się na objawy ani dyskomfort, jednakże badania wykazują obecność komórek zakaźnych w wydzielinie prostaty.

Główne objawy

Objawy związane z zapaleniem gruczołu krokowego mogą się różnić w zależności od przyczyny choroby.Do częstych, stopniowo nasilających się objawów zalicza się:

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu (dyzuria);
• trudności w oddawaniu moczu, takie jak cienki strumień moczu lub powolny, przerywany mocz;
• częste oddawanie moczu, szczególnie w nocy (nokturia – chodzenie do toalety częściej niż 2 razy w ciągu nocy);
• nagła potrzeba oddania moczu.

Ważnym objawem jest ból, który może pojawiać się lub promieniować do różnych obszarów dolnej części ciała. Ona może być:

• w odbytnicy (odbytnicy), czasami w połączeniu z zaparciami;
• w jamie brzusznej i/lub dolnej części pleców;
• w kroczu - pomiędzy moszną a odbytnicą.

Pacjenci często zgłaszają dyskomfort w prąciu i jądrach. Charakterystyczny jest bolesny wytrysk, a ponadto zapaleniu gruczołu krokowego mogą towarzyszyć zaburzenia seksualne.

Ostra postać bakteryjna charakteryzuje się zwykle szybkim i ciężkim początkiem, który charakteryzuje się dodatkowym zespołem objawów podobnym do tego, który występuje w przypadku wirusa grypy.Ten:

• gorączka i dreszcze;
• ogólne złe samopoczucie i bóle ciała;
• powiększone węzły chłonne;
• ból gardła.

Jeśli pacjent zignoruje pierwsze oznaki choroby i nie zwróci się o pomoc do urologa-androloga, wówczas zdarzają się niebezpieczne przypadki ropnych powikłań. Ostre zakaźne zapalenie gruczołu krokowego może przekształcić się w ciężką postać patologii, gdy tkanka prostaty pokryje się krostami lub ropniami. Objawy obejmują:

• mętny mocz lub krew w moczu;
• wydzielina z cewki moczowej;
• nieprzyjemny zapach moczu i wydzieliny.

Jeśli mężczyzna wykryje początkowe oznaki stanu zapalnego, powinien natychmiast zgłosić się do lekarza w celu dalszej diagnostyki.

Metody diagnostyczne

Zapalenie gruczołu krokowego diagnozuje się zwykle na podstawie badania laboratoryjnego próbki moczu i badania gruczołu krokowego przez urologa.Badanie to polega na palpacji prostaty przez odbyt w celu sprawdzenia ewentualnych nieprawidłowości. Czasami lekarz pobiera i bada próbkę wydzieliny prostaty. Aby go uzyskać, urolog masuje gruczoł podczas badania przez odbyt. Ponieważ istnieje obawa, że podczas zabiegu mogą przedostać się bakterie do krwiobiegu, badanie to jest przeciwwskazane w przypadku ostrego bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego.

Urolog mierzy także temperaturę ciała pod pachą i w odbycie, a następnie porównuje wyniki. Podczas ostrego zapalenia gruczołu krokowego temperatura w odbycie będzie się różnić w górę o około 0, 5 stopnia.

Testy laboratoryjne

Badania laboratoryjne, które można zlecić obejmują:

• kliniczna analiza krwi i moczu;
• bakterioskopia i posiew osadu moczu i wydzieliny prostaty - badanie próbek pod mikroskopem na obecność bakterii;
• rozmaz wydzieliny z cewki moczowej (jeśli występuje wydzielina);
• oznaczenie poziomu antygenu specyficznego dla prostaty (PSA).

Jeśli kliniczne badanie krwi wykaże podwyższony poziom leukocytów (od 10–12 na pole widzenia), będzie to wskazywać na obecność stanu zapalnego. Ostre zakaźne zapalenie gruczołu krokowego charakteryzuje się wzrostem liczby neutrofili – rodzaju białych krwinek, których główną funkcją jest niszczenie bakterii chorobotwórczych. Spada także poziom eozynofilów (poniżej 1% wszystkich leukocytów), kolejnej grupy leukocytów, która odpowiedzialna jest za ochronę organizmu przed białkami obcego pochodzenia. Reakcja sedymentacji erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, jest kolejnym wskaźnikiem ogólnego klinicznego badania krwi, a także wskazuje na obecność procesu patologicznego w organizmie, jeśli jego wartość przekracza 10 mm/h. Szybkość sedymentacji tych krwinek wzrasta wraz ze wzrostem stężenia w osoczu krwi markerów procesu zapalnego: białek fibrynogenu i immunoglobulin oraz białka C-reaktywnego.

Bakterioskopia osadu moczu i wydzieliny prostaty wskaże obecność i liczbę patologicznych mikroorganizmów w tych płynach biologicznych, a dzięki posiewowi na wrażliwość na antybiotyki zostanie ustalony rodzaj bakterii do dalszej selekcji leczenia. Drobnoustrój sprawczy można określić między innymi pobierając wymaz z cewki moczowej do badania mikroskopowego.

Test na antygen specyficzny dla prostaty jest badaniem przesiewowym w formie dożylnego badania krwi na obecność białka produkowanego wyłącznie przez komórki prostaty. Norma białkowa zależy od wieku mężczyzny i waha się od 2, 5 ng/ml dla osób w wieku 41–50 lat do 6, 5 ng/ml dla mężczyzn powyżej 70. roku życia. Wzrost poziomu tego białka powyżej normy wiekowej oznacza konieczność wykonania biopsji – analizy tkanki dla onkologii. Jednak nadmierną zawartość białka można zaobserwować również w wyniku zapalenia gruczołu krokowego.

Stężenie PSA może również nieznacznie wzrosnąć w przypadku łagodnego powiększenia (gruczolaka) prostaty oraz w wyniku infekcji dróg moczowych.

Normy PSA związane z wiekiem - tabela

Kategoria wiekowa	Norma PSA
Poniżej 40 lat	mniej niż 2, 5 ng/ml
40–49 lat	2, 5 ng/ml
50–59 lat	3, 5 ng/ml
60–69 lat	4, 5 ng/ml
Ponad 70 lat	6, 5 ng/ml

Studia instrumentalne

Ponieważ żadne z badań ani analiz indywidualnie nie daje pełnej gwarancji prawidłowego rozpoznania, w ramach kompleksowej diagnozy można zastosować inne metody - instrumentalne. Obejmują one:

1. Badanie urodynamiczne pęcherza moczowego- złożona metoda instrumentalna przy użyciu specjalnego sprzętu pozwala określić, czy pęcherz jest całkowicie opróżniony, natężenie przepływu moczu, ciśnienie wewnątrz pęcherza i cewki moczowej, a także ocenić wpływ zapalenia gruczołu krokowego na normalne oddawanie moczu. Badanie to zalecane jest dla osób cierpiących na przewlekłe problemy z układem moczowym: przerywany lub cienki strumień, nietrzymanie moczu, częste oddawanie moczu itp. Wskazane jest również u pacjentów z długotrwałym zapaleniem gruczołu krokowego, zwłaszcza gdy standardowe leczenie jest nieskuteczne. Przed badaniem do cewki moczowej pacjenta w pozycji poziomej wprowadza się specjalny cewnik-czujnik, który jest również podłączony do aparatury pomiarowej. Następnie proszony jest o wypicie określonej ilości czystej wody, rejestrując jednocześnie uczucie pełnego pęcherza, pierwszą potrzebę oddania moczu, obecność nieszczelności moczu itp. Następnie pacjent zostaje przeniesiony na specjalnie wyposażony fotel, na którym będzie musiał ulżyć sobie, pozostając pod kontrolą czujników i sprzętu dokonującego niezbędnych pomiarów. Zabieg składa się z kilku etapów, z których każdy trwa około pół godziny. Wyniki badania urodynamicznego przekazywane są pacjentowi bezpośrednio po jego zakończeniu.

2. Obrazowanie ultradźwiękowe (USA)- metoda stosowana jest w diagnostyce istniejących schorzeń, a także wskazana jest co roku u mężczyzn po 45. roku życia w profilaktyce zapalenia gruczołu krokowego i innych chorób gruczołów. Badanie przeprowadza się rano na czczo za pomocą aparatu ultradźwiękowego przez przednią ścianę jamy brzusznej z pęcherzem wypełnionym czystą wodą oraz poprzez wprowadzenie specjalnego czujnika do odbytnicy na głębokość 5–7 cm (metoda doodbytnicza) lub przez cewkę moczową. Zabieg jest całkowicie bezpieczny i pozwala określić kontur, wielkość i stan poszczególnych obszarów gruczołu krokowego. Objętość zdrowej prostaty wynosi około 20–25 cm³. Maksymalna długość, szerokość i grubość wynoszą odpowiednio 3, 5 cm, 4 cm i 2 cm.
3. Rezonans magnetyczny (MRI)- metoda pozwala szczegółowo zbadać strukturę, gęstość, stan, a nawet przepływ krwi w prostacie, czasami dla lepszego przeglądu wstrzykuje się dożylnie dodatkowy środek kontrastowy. Badanie przeprowadza się także w celu odróżnienia zapalenia gruczołu krokowego od onkologicznego. Aparat do rezonansu magnetycznego to duży cylinder otoczony magnesem, w który niczym tunel wsuwa się stół medyczny z pacjentem. Osoba powinna nosić luźne ubranie bez metalowych okuć i na 10–12 godzin przed zabiegiem powstrzymać się od ciężkostrawnych potraw. Przed badaniem należy koniecznie zdjąć zegarki, biżuterię i inne metalowe przedmioty. Jeżeli pacjent posiada w organizmie metalowe implanty lub urządzenia kardiologiczne, metoda diagnostyczna MRI jest przeciwwskazana. Do przeprowadzenia zabiegu najczęściej wykorzystuje się czujnik przezodbytniczy (choć jest to możliwe bez niego), po wcześniejszym oczyszczeniu odbytnicy lewatywą. Pielęgniarka zakłada czujnik i zabezpiecza go specjalnym jednorazowym mankietem. Przez cały czas trwania badania, czyli około 30 minut, pacjent powinien w miarę możliwości leżeć. Zabieg jest bezbolesny.

4. Cystoskopia- badanie błon śluzowych cewki moczowej i pęcherza moczowego za pomocą cystoskopu – długiego wąskiego cewnika z żarówką i kamerą na końcu w znieczuleniu miejscowym. Zabieg przeprowadza się po zapełnieniu pęcherza. Czas trwania cystoskopii wynosi około 15 minut. Metoda pozwala ocenić stan dróg moczowych, wykluczając inne możliwe choroby, które powodują problemy z oddawaniem moczu.
5. Biopsja prostaty- jest zabiegiem niezbędnym, jeżeli po kompleksowym badaniu lekarz podejrzewa proces złośliwy w prostacie. Aby wybrać taktykę leczenia, należy to wykluczyć lub potwierdzić. Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych poprzez wprowadzenie igły do nakłuwania przez odbytnicę pacjenta i pobranie próbki tkanki prostaty. Do odbytu wstrzykuje się środek znieczulający miejscowo, a gdy zaczyna działać, do jelita wprowadza się sondę ultradźwiękową z nasadką igłową. Chirurg pod kontrolą USG chirurg określa miejsca, z których należy „uszczypnąć" materiał do analizy. Zwykle na narządzie znajduje się do 18 różnych punktów. Biopsja nie powoduje bólu, po ustąpieniu znieczulenia możliwy jest jedynie niewielki dyskomfort.

Jeśli u pacjenta występują nawracające epizody infekcji dróg moczowych i zapalenia gruczołu krokowego, specjalista zleci pełne, kompleksowe badanie układu moczowo-płciowego w celu wykrycia nieprawidłowości anatomicznych.

Diagnostyka różnicowa

Objawy ostrego zapalenia gruczołu krokowego mogą przypominać zapalenie pęcherza lub cewki moczowej. We wszystkich przypadkach objawy obejmują bolesne i częste oddawanie moczu. Ale ostre zapalenie gruczołu krokowego wyróżnia się żywymi objawami ogólnego zatrucia i domieszką ropy w moczu i wydzielinach. Badanie palpacyjne prostaty będzie bolesne i ujawni powiększenie rozmiaru gruczołu, co nie ma miejsca w przypadku zapalenia pęcherza moczowego lub zapalenia cewki moczowej.

Lekarze twierdzą, że zapalenie prostaty nie zwiększa ryzyka raka prostaty.

Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego należy różnicować u młodych mężczyzn z zespołem objawów odbytowo-płciowych i wegetatywnym zespołem moczowo-płciowym. Choroby te można rozróżnić jedynie poprzez analizę wydzieliny prostaty pod kątem obecności bakterii. U mężczyzn powyżej 45. roku życia należy wykluczyć onkologię i gruczolaka prostaty, które w początkowych stadiach najczęściej przebiegają bezobjawowo, w przeciwieństwie do zapalenia prostaty. W celu bardziej szczegółowej analizy urolog przepisze badanie PSA, a następnie, jeśli to konieczne, biopsję.

Zapalenie gruczołu krokowego może być ostrą chorobą bakteryjną, którą często można łatwo wyleczyć antybiotykami, lub chorobą przewlekłą, która nawraca i wymaga stałego monitorowania i kontroli lekarskiej. W każdym przypadku tylko specjalista z zakresu urologii i andrologii jest w stanie prawidłowo zdiagnozować chorobę.